---------- Forwarded message
----------
From: Van-Nghe
From: Van-Nghe
BỆNH LÚ LẪN ALZHEIMER,
ÁC MỘNG CỦA TUỔI GIÀ
Nguyễn
Thượng Chánh, DVM
Tóm
lược từ một tài liệu học tập của công ty dược phẩm Apotex Canada
PharmaConseils-Volume
douze/Numéro trois- Automne 2008 :
«Mise à jour sur la maladie d’Alzheimer»
Hầu như trong gia đình nào cũng có
nghe nói hay có người thân xa gần bị bệnh Alzheimer…
Bài
nầy ,tác giả xin gởi đến tất cả các bạn già và đặc biệt đến vị thầy khả kính
PHH cùng gia đình, hiện đang sống tại MONTREAL.
*Tác
giả không phải là bác sĩ y khoa và cũng không phải là dược sĩ- Bài viết nầy chỉ
để phổ biến kiến thức khoa học chớ không có mục đích chẩn đoán và chữa trị.
Mọi
thắc mắc hay nghi vấn về cách chẩn đoán và điều trị bệnh Alzheimer, xin quý bạn
hãy tham khảo trực tiếp với bác sĩ gia đình. NTC
***
Ngày
xưa ở Việt Nam tác giả cũng đã từng gặp rất nhiều bác lớn tuổi bị lú lẫn đi dạo
trong xóm nhưng không biết đường về nhà. Có khi thì con cái đã dọn cơm ăn rồi,
nhưng lại trách móc là tụi nó chưa dọn...Thuở đó, mình lại nghĩ rằng hễ già cả
rồi thì ai cũng có thể bị lú lẫn hết. Có người bị nặng, có người bị nhẹ. Chỉ
đơn giản vậy thôi!
Cho
đến sau ngày định cư tại Canada năm 1980, mình mới được nghe đến cái tên
Alzheimer lần đầu tiên.
Đây
là một căn bệnh của người già nên ít ai quan tâm đến như bệnh tim mạch, ung thư
hay tiểu đường.
Người
Việt Nam mình dù cho sống ở đâu đi nữa cũng vẫn có thể vướng bệnh Alzheimer như
mọi dân tộc khác...
Alzheimer,
ác mộng của nhiều gia đình
Alzheimer
là bệnh thoái hóa (neurodegenerative), không phục hồi của hệ thần
kinh. Bệnh nhân dần dần bị mất trí nhớ, thay đổi tâm tánh và sa sút trí tuệ (dementia, démence).
Bệnh
do Bác Sĩ Alois Alzheimer (Đức Quốc) tìm ra vào năm 1906 sau khi giải phẫu khám
nghiệm một người đàn bà chết vì chứng sa sút trí tuệ.
Quan
sát não bộ cho thấy có sự hiện diện của rất nhiều mảng thoái hóa
amyloides (neuritic plaques, plaques amyloides) bên ngoài tế bào thần
kinh chết và những xoắn sợi thần kinh (neurofibrillary tangles,
écheveaux neurofibrillaires) do protein Tau tạo ra nằm trong tế
bào. Các mảng amyloides và các xoắn sợi thần kinh làm tổn hại hệ thần kinh và
ngăn trở sự dẫn truyền mệnh lệnh.
Bệnh
dần dần dẫn đến sự sa sút trí tuệ ở người già.
Đây
là một hội chứng phức tạp bao gồm nhiều bệnh lý khác nhau như sự mất trí nhớ,
mất khả năng phán xét, lý luận, thay đổi nhân cách, tâm tánh, cử chỉ, hành
động.
Cả
nhiều thế kỷ qua, người ta vẫn thường tuởng rằng hiện tượng trên là một giai
đoạn bình thường trong tiến trình lão hóa.
Ngày
nay, khoa học cho biết sự sa sút trí tuệ là hậu quả của nhiều bệnh lý khác nhau
như: đứng đầu là Alzheimer, tai biến mạch máu não stroke, bệnh Parkinson,
bệnh Hungtinton, bệnh Creutzfeldt –Jacob (còn gọi là bệnh bò điên), cancer não,
chấn thương sọ não, lạm dụng rượu, và một vài loại thuốc Tây, v.v...
Thống
kê 2011 cho biết, tại Canada hiện có trên 747000 người trên 65 tuổi
bị bệnh lú lẫn. Cứ 20 người tuổi trên 65 thì có một người bị Alzheimer. Theo
ước đoán, vì tầng lớp người già không ngớt gia tăng thêm lên mãi, cho nên số
bệnh nhân Alzheimer có thể lên đến 1.4 triệu người vào năm 2031.
Hoa
Kỳ hiện có trên 5,3 triệu bệnh nhân Alzheimer, trong số nầy gồm có 5,1 triệu
người trên 65 tuổi, và lối 200 000 người bệnh dưới 65 tuổi.
(Agence
France-Presse
Washington)
Washington)
Alzheimer
không những chỉ tàn phá bệnh nhân mà thôi, nhưng nó cũng ảnh hưởng nặng nề luôn
đến sinh hoạt gia đình và cuộc sống của người thân nữa.
Đó
cũng là một gánh nặng về y tế phí.
·
En 2011, 747 000 Canadiens étaient atteints de
troubles cognitifs, ainsi que la maladie d'Alzheimer et des maladies
apparentées. Ce chiffre représente 14,9 pourcent des Canadians qui sont âgés de
65 ans1 et plus.
·
D'ici à 2031, ce chiffre augmentera à 1,4
million1, si rien ne change au Canada.
Tại
sao có bệnh Alzheimer?
Cho
tới ngày nay, các nhà khoa học cũng chưa tìm ra được nguyên nhân thật sự của
căn bệnh quái ác nầy. Họ nghi ngờ bệnh có thể là do một loại virus có biến
chuyển chậm (lentivirus), do độc tố từ chất nhômaluminium, ô nhiễm
môi sinh (pesticides, nông dược), do hiện tượng tự miễn autoimmune, hoặc
do di truyền (maladie d’Alzheimer familiale autosomique dominante) nếu
đã từng có xảy ra cho những người thân trong gia đình, hay trong dòng họ qua
nhiều thế hệ rồi, hoặc nếu cha mẹ mang gène Alzheimer thì con cái có
thể có nguy cơ bị Alzheimer sau nầy.
Nhưng
hình như các nhà chuyên môn thiên về phía giả thuyết «protéine bất thường» nhiều
hơn hết, trong đó protéine beta amyloide không hoà tan đóng một vai
trò then chốt trong sự làm phát sinh ra bệnh Alzheimer... Protéine nầy hiện
diện một cách bình thường trong các tế bào thần kinh và cả trong tế bào của các
cơ quan khác nữa.
Ở
người khỏe mạnh bình thường, beta amyloide sẽ tự phân hủy và bị loại
đi nên không thể tạo ra các mảng amyloide được. Còn đối với bệnh nhân
Alzheimer, protéine beta amyloide không thể tự phân hủy mà còn kết
hợp lại với nhau thành những mảng amyloides trong mô não.
Người
ta cũng nhận thấy có sự tan biến tế bào thần kinh trong những vùng
thuộc về trí nhớ, và các vùng tâm thần xung yếu khác của não bộ. Ngoài ra còn
có sự tuột giảm nồng độ của acetylcholine là chất dẫn truyền
thần kinh (neurotransmitters).
Những
giai đoạn của bệnh Alzheimer
Đôi
khi một số nhà chuyên môn sử dụng một thang thăm dò gồm có bảy bậc được gọi là
thang suy thoái toàn diện (échelle de détérioration globale ou échelle de
Reisberg).
Bệnh
Alzheimer có diễn biến chậm và tuần tự thông qua ba giai đoạn. Sự phân
chia nầy rất cần thiết để giúp bác sĩ có một mô hình tổng quát của người bệnh,
hầu có thể phát họa kế hoạch chữa trị thích nghi.
1*Giai
đoạn tiên khởi:
Kéo
dài từ 2 đến 4 năm. Thỉnh thoảng hay quên việc nầy việc nọ.
Đôi
khi bệnh nhân than phiền khó tiếp thu được những thông tin từ bên ngoài, hoặc
cảm thấy khó khăn để thi hành theo lời chỉ dẫn. Người bệnh cũng gặp nhiều trở
ngại trong cách diễn đạt tư tưởng của họ, không thể tìm ra đúng chữ để sử dụng.
Khó
phân biệt giai đoạn nầy với hiện tượng lão hóa thông thường của mọi người. Bình
thường thì người già cũng hay quên những chi tiết nào đó hay những chuyện lặt
vặt trong sinh hoạt hằng ngày.
Người
bị bệnh Alzheimer cũng có thể quên một cái gì đó, một chi tiết nào đó, quên cả
việc lớn và lẫn việc nhỏ nhoi không quan trọng.
Thay
đổi nhẹ về nhân cách, thí dụ như tâm tánh bất thường, lo âu, trầm cảm, có khi
giận dữ, mất đi sự hồn nhiên thường nhật, bớt tánh khôi hài, từ từ sống khép
kín hoặc rút ra khỏi các sinh hoạt quen thuộc.
Sự
mất trí nhớ càng ngày càng tăng thêm theo thời gian và theo sư tiến triển của
bệnh.
2*Giai
đoạn trung gian:
Kéo
dài từ 2 đến 10 năm. Suy thoái về các khả năng trí tuệ và thể xác.
Mất
trí nhớ, quên cả quá khứ của mình, quên bạn bè là những ai, hoặc quên luôn cả
cha mẹ.
Không
thể định hướng trong không gian và trong thời gian.
Một
số bệnh nhân trở nên không yên, đi tới đi lui, hoặc đi lang thang, lai vãng từ
chỗ nầy đến chỗ nọ mà không có mục đích rõ rệt. Mất sự tập trung tư tưởng. Giai
đoạn nầy gây nhiều khó khăn cho những người có nhiệm vụ chăm sóc bệnh nhân.
Tâm
thần không ổn định. Giấc ngủ bị xáo trộn. Ngôn ngữ khó khăn. Khó khăn trong
việc tìm chữ thích hợp để nói, hay dùng những từ không chính xác.
Trở
nên thù địch, chửi thề, chụp giữ, đánh cắn, đập phá, hung bạo với mọi người
xung quanh, bạn bè và cả với người thân trong gia đình.
Thường
có tâm trạng hay bực tức, la hét, hoảng loạn và sau đó thì rơi vào trạng thái
trầm cảm.
Không
thể sống một mình được. Cần phải có người săn sóc một cách thường trực.
3*Giai
đoạn cuối cùng:
Thường
rất ngắn ngủi, chỉ kéo dài từ 1 đến 3 năm mà thôi. Thường hayngủ suốt ngày. Bất động.
Không còn nhớ gì hết. Không còn hiểu gì hết. Không còn biết phương hướng. Không
nhận biết người nhà.
Bệnh
nhân ăn uống không được, hay sặc, khó nuốt, nên bị mất cân, gầy ốm rất
nhanh.
Mặt
vô cảm không biểu hiện một cảm xúc nào hết. Quên cả bản thân. Không quan tâm
đến môi trường xung quanh.
Trao
đổi liên lạc với người khác không bằng lời nói mà qua ánh mắt, bằng
sự khóc la hoặc rên rỉ.
Mất
trí nhớ, mất khả năng trao đổi ý tưởng với người khác. Không nói được. Ỉa trây
đái dầm (incontinence).
Không
tự rửa ráy, tự mình bận đồ hoặc tự mình săn sóc được.
Nằm
liệt giường và cuối cùng thì chết đi vì bị viêm phổi, viêm thận hoặc vì
một chứng bệnh nào khác.
Có
thể lầm lẫn với hiện tượng lão hóa bình thường
Alzheimer
có biến chuyển rất chậm vì vậy bệnh nhân cứ tưởng rằng tại họ già nên phải mất
trí nhớ.
Đôi
khi những dấu hiệu bên trên là những báo hiệu bước đầu của bệnh Alzheimer.
Có
10 dấu hiệu tiên phong: Hãy coi chừng đó!
1/ Mất
trí nhớ ngắn (Memory loss that affects day to day function): nghĩa là
không nhớ những việc gì mới xảy ra gần đây. Tuy nhiên, sự kiện nầy có thể xảy
ra cho bất kỳ ai. Đôi khi tự nhiên mình quên phức đi một cái tên, một số điện
thoại, v.v... Người bị Alzheimer cũng quên như thế nhưng họ không bao giờ nhớ
trở lại được hết và họ cứ hỏi đi hỏi lại hoài hoài về một vấn đề mặc dù họ đã
được trả lời rồi.
2/ Khó
khăn trong đời sống hằng ngày (Difficulty performing familiar tasks): như
không thể tự nấu cơm, tự chuẩn bị một bữa ăn bình thường. Đôi khi làm xong
nhưng quên lững không dọn ra, hay họ quên là họ đã có chuẩn bị bữa ăn rồi.
3/ Khó
khăn trong ngôn ngữ (Problems with language): hay quên những chữ rất
thường, hoặc sử dụng những từ không thích hợp khiến cho không ai hiểu nổi.
Không có thể gọi đúng tên đồ vật.
4/ Mất
định hướng trong thời gian và trong không gian (Disorientation of time and
place): họ có thể bị lạc lối trên con đường trong xóm mà họ ở từ xưa nay. Họ
không hiểu tại sao họ đang ở chỗ đó, và cũng không biết lối nào để trở về nhà.
5/ Không
biết cách phán xét, hoặc phán xét quá thô thiển (Poor or decrease
judgment): một người còn khỏe mạnh đôi lúc có thể bị lãng trí như quên
không giữ cháu bé trong giây lát. Người bị Alzheimer thì quên tuốt luôn sự hiện
diện của đứa nhỏ mà mình có trách nhiệm trông coi.
6/ Gặp
khó khăn trước những khái niệm trừu tượng (Problems with abstract
thinking): ai cũng có thể gặp khó khăn trong việc theo dõi kiểm soát sổ trương
mục tiết kiệm của mình. Người bị Alzheimer thì không còn hiểu ý nghĩa các số
ghi trong cuốn sổ của họ và cũng không biết họ cần phải làm gì.
7/ Lạc
mất đồ đạc (Displacing things): họ có thể cất giữ đồ vật trong những nơi
không thích hợp, chẳng hạn như đem cất cái bàn ủi trong ngăn đá của tủ lạnh,
hoặc đem cất cái đồng hồ trong keo đường, v.v...
8/ Biến
đổi tâm tánh và thái độ (Changes in mood and behavior): ai cũng có thể
thay đổi tâm tánh hết, nhưng người mắc bệnh Alzheimer thì có cảm xúc không ổn
định, tâm tánh của họ biến đổi rất mau, thí dụ như đi từ điềm tĩnh vui cười
trước đó sang thái độ thù nghịch hoặc giận dữ khóc lóc chỉ trong vòng đôi ba
phút mà thôi.
9/ Thay
đổi nhân cách (Change in personality): người bệnh Alzheimer có thể trở nên
cau có khó chịu, đa nghi, e dè và lo âu. Có thái độ thù địch với mọi người kể
cả người thân trong gia đình họ.
10/ Mất
hết sự ham muốn và sáng kiến (Loss of initiative): họ tách rời ra khỏi
cuộc sống, không muốn tham gia vào bất cứ một sinh hoạt nào hết. Sống thu hẹp
lại, không quan tâm đến người khác, việc khác, v.v...
Có
thuốc trị không?
Cho
đến nay cũng chưa có một loại thuốc nào có thể chữa được hay chặn đứng lại
được sự tiến triển của bệnh Alzheimer.
Chỉ
có thuốc giúp làm giảm bớt được phần nào các triệu chứng của bệnh, và giúp cho
đời sống của bệnh nhân được phần nào dễ chịu hơn đôi chút mà thôi.
Options
de traitement (SOCIÉTÉ ALZHEIMER CANADA 10/28/15)
Il
n existe présentement aucune cure pour la maladie d’Alzheimer et les maladies
apparentées, ni de traitement pour bloquer la progression. Plusieurs médicaments et trait ements non-pharmacologiques peuvent
atténuer certains symptômes.
Feuillets
d’information sur les médicaments suivants, y inclus les bénéfices et effets
secondaires possibles :
Có
cách nào phòng ngừa không?
Hiện
nay chưa có một món thuốc nào khả dĩ có thể ngừa được bệnh Alzheimer.
Một
nếp sống lành mạnh có thể giúp làm giảm nguy cơ xuất hiện
bệnh Alzheimer. Chẳng hạn như :
-
Phải luôn luôn vận động, linh hoạt, làm vườn, đi bộ, tập thể dục, thể thao
thường xuyên và đều đặn.
-
Dinh dưỡng trong lành: rau cải trái cây tươi các loại, đa dạng, sậm màu để có
đủ vitamines và các chất chống oxy hóa antioxidants. Ăn nhiều cá để
có chất oméga 3...
-
Kích thích não, bắt trí não làm việc thường xuyên: đọc sách báo, viết văn,
viết báo, chơi đánh cờ, ô chữ, xếp chữ, v.v...
-
Tránh tình trạng căng thẳng tinh thần (stress).
-
Kiểm soát huyết áp động mạch, cholesterol, và đường huyết ở giới hạn bình
thường.
-
Tránh gây chấn thương sọ não.
-
Giữ mối giao tiếp xã hội cho luôn luôn tốt đẹp.
-
Nhảy đầm, khiêu vũ dưỡng sanh. Có thí nghiệm cho thấy nhịp điệuTango có thể
giúp bệnh nhân Parkinson và Alzheimer cải thiện sự phối hợp giữa các động tác
một cách khá rõ rệt.
“The
Argentinian doctor Roberto Peidro, pioneer researcher of the therapeutic
benefits and applications of tango put emphasis on the fact that the rhythms of
Tango require a lot of coordination, it is precisely for this reason that
enormous benefits are produced in patients with Parkinson’s disease...
...For
people with Alzheimer’s disease Tango Therapy is very helpful as it requires
coordination and memory to learn the steps”
-
Có rất nhiều thí nghiệm đã sử dụng thực phẩm bổ sung và thuốc thiên nhiên như
vitamines E, B, acide folique, Selenium, Ginkgo biloba (bạch quả), v.v...
Kết
quả không rõ rệt, không chắc chắn cũng như còn thiếu thí nghiệm lâm sàng.
- Nên
nhớ là không có thuốc nào có thể chữa được bệnh Alzheimer hết kể cả thuốc thiên
nhiên, thuốc Đông y, thuốc Bắc, v.v...
-
Và vấn đề lang băm hãy còn rất nhiều.
*Video
-The Wall Street Journal Feb 9, 2012: Cancer drug shows hope for Alzheimer’s
Cần
sa có tốt cho bệnh lú lẫn không? Hãy cẩn thận, chớ vội tin…
VIDEO-Cnn-Medical
marijuana has potential as Alzheimer's treatment, study says
Kết
luận
Bệnh
Alzheimer là bệnh lú lẫn của người già, và theo nhận xét thì các cụ bà thường
hay mắc phải bệnh hơn các cụ ông. Có lẽ tại nhờ các bà sống dai và có tuổi thọ
cao hơn các ông.
Sống
càng già thì nguy cơ vướng bệnh Alzheimer càng cao.
Có
người nói, cứ mỗi chặng 5 năm sau tuổi 65 thì tỷ lệ người có nguy cơ bị
Alzheimer tăng gấp hai?
Và
đến tuổi 85 thì 20% trong các cụ có thể bị Alzheimer.
Alzheimer
là cơn ác mộng của nhiều gia đình khi họ phải chứng kiến trong đau đớn, xót xa
tuyệt vọng, tình trạng sa sút của ông bà hay của cha mẹ mà phải đành bó tay
không thể làm gì được hết.
Y
học có giới hạn của nó.
Theo
các nhà chuyên môn, để phòng ngừa Alzheimer cũng như để trì hoãn sự phát triển
của nó thì chúng ta cần phải bắt trí não làm việc một cách thường xuyên.
Còn
lỡ chẳng may vướng phải bệnh Alzheimer rồi thì đành chấp nhận số phận thế thôi.
Trời
kêu ai nấy dạ mà, cho dù người đó là Tổng Thống R. Reagan hay bà cựu Thủ
Tướng Anh Quốc Margaret Thatcher đi chăng nữa, thì cũng...đành chịu vậy thôi!.
...“Former
President Ronald Regan also had dementia in the form ofAlzheimer's disease. Regan was the 40th President of the
United States. He died of pneumonia, a complication of Alzheimer's disease, in
June 2004 aged 93. It is probable that Margaret Thatcher's
dementia has a vascular cause. She has had a few small strokes in the
past”...
Alzheimer
là nỗi ám ảnh, và là cơn ác mộng của tất cả mọi người. Nó cướp đi linh hồn, căn
tính (identity) và nhân cách, nhưng trớ trêu thay nó chừa sự sống lại trong một
thân xác...tàn tạ bệ rạc theo thời gian. Phải chi nó tước luôn cả cái ý thức (conscience) thì
tốt hơn cho người bệnh biết mấy, vì thỉnh thoảng những tia ý thức vẫn còn lóe
lên chớp tắt như cái bóng đèn trong đẩu họ làm họ nhận biết được sự thật quá
phủ phàng khiến họ có lẽ chắc phải thầm nghĩ “Trời ơi! Alzheimer đã cướp đi trí
nhớ, đầu óc và cả sự sống của tôi rồi”, nhưng liền sau đó thì tất cả lại
rơi vào hư vô, tĩnh lặng, không còn biết gì nữa, và chờ đến một lúc nào đó thì
tia ý thức đó lại chớp phực ra và lại đem người bệnh vào sự đau khổ tột cùng
triền miên, và cứ như thế...cho đến khi chết./.
Q.V&K.L-Chuẩn
bị khi Vợ / Chồng (BỊ) lú lẫn
Tham
khảo:
- Alzheimer’s
Disease
- Alzheimer’s
Caregivers
- Société
Alzheimer du Canada
- Standard
Treatments/USA
- Alzheimer
FAQ/UK
Montreal
__._,_.___
No comments:
Post a Comment